Ngöôøi ñaøn oâng quen thuoäc vôùi ñoà vaät vaø neáu ngöôøi ta baûo raèng mieáng pho maùt laø theá giôùi, moät theá giôùi cuõng ñaùng ñeå toø moø nhö nhöõng theá giôùi khaùc, anh ta baät cöôøi buoàn, moàm ñaày thöùc aên, tieáp tuïc cöôøi trong khi aên.

Roài ñeå chaéc aên, anh ta goïi mieáng pho maùt baèng moät hoï teân. Gruyeøre hay Cantal.

Gruyeøre loã choã, Cantal teân moät tænh.

Ngöôøi ñaøn oâng ñöôïc höôùng daãn, ñöôïc ñaûm baûo.

Quen thuoäc töø khi luoân laãn loän töø "con baïch tuoäc" vôùi töø "khu ngoaïi vi" vaø loaøi trai naøy vôùi loaøi soø kia, quen nhaàm laãn, luoân chuoäng söï löïa choïn caùi cheát cho keû soáng, quen bò beänh, quen gaëp nhöõng ngöôøi khaùc vaø nhöõng ngöôøi naøy cuõng bò beänh, quen ñöùng xeáp haøng trong cuoäc röôùc leã daøi reân ræ vaø toái taêm ôû tröôùc cöûa nhaø thôø Palourde, quen laønh beänh trôû laïi, quen cheát, quen, quen vôùi nhöõng thoùi quen. Xô cöùng.

Coù boán nhaân vaät trong phoøng aên cuûa khaùch saïn, ôû beân caïnh bôø bieån do ñoù maø ôû treân cao nhöõng con soø ñöôïc duøng laøm caûnh.

Boán.

Pho maùt, baùnh mì, ngöôøi ñaøn oâng roài moät con choù.
Khoâng keå ñeán nhöõng nhaân vaät khaùc, gioù trong nhöõng nhaønh caâî, nhöõng con caù saáy khoâ treân töôøng, nhöõng ngö phuû trong nhöõng chieác thuyeàn vaø nhöõng chieác thuyeàn treân bieån .
Vaø nhöõng con dao.
Nhöõng ñoà leà ñôn giaûn, nhöõng duïng cuï gia ñình troâng haõy coøn giöõ tính ñoäc laäp cuûa chuùng, caù tính cuûa chuùng .
Caûnh naøy xaûy ra ôû Bretagne, ñaùng löu yù laø maêc. cho ñoaøn röôùc ñi ngang qua cöûa soå môû roäng, maëc cho khuùc haùt cuûa caùc linh muïc vaø boùng cuûa caây thaùnh giaù, nhöõng boä ñoà aên vaãn giöõ nguyeân laø nhöõng boä ñoà aên.
Khoâng coù moät thay ñoåi nhoû naøo trong cô caáu ñôn giaûn nhaát cuûa chuùng.
Nhöõng boä ñoà aên .
Hôõi dao, nóa, muoãng, lôùn vaø nhoû, nhöõng vaät ñôn giaûn, caàn thieát vaø hôïp lyù , nhôø vaøo tö theá cuûa caùc ngöôøi trong hoaøn caûnh naøy maø ta thöôøng nghó ñeán caùc ngöôøi trong nieàm kính troïng. Nhöõng boä ñoà aên .
Muoãng, nóa, dao lôùn, dao nhoû, ta xin ngaû muõ chaøo.

Con choù khoâng thuoäc veà ai caû, noù cuõng böôùc vaøo ñaáy nhö theå ôû nhaø noù vaäî Ngoïn gioù roäng, ñoàng tình vôùi caùnh cöûaï queùt ñi moät luoàng. Ñi töø xa tôùi, ngöôøi ñaøn oâng ñaõ raát ñoùi. Mieáng pho maùt bieán maát vaø khuùc baùnh mì bieán maát. Con choù ngoài döôùi ñaát nhìn ngöôøi ñaøn oâng ngoài treân gheá. Haøo saûng, haøo saûng! Baèng moät cöû chæ roäng raõi ngöôøi ñaøn oâng neùm cho con choù nhöõng rìa pho maùt.

OÂ! Con choù ngoan vaø duõng caûm. Caùi ñuoâi cuûa noù chöa coù ñuû giôø caàn thieát ñeå vaãy möøng vaø caùm ôn thì nhöõng rìa pho maùt ñaõ ñöôïc ngoán saïch roài. Nhöng caùi nhìn cuûa noù tha thieát vaø dòu daøng ñeán möùc laøm ngöôøi ñaøn oâng töï thaáy caûm ñoäng saâu xa.

Vaø ngöôøi ñaøn oâng ñöùng daäy ra ñi. Con choù ñi theo oâng ta. Baây giôø ôû khaép moïi nôi, con choù ñi theo ngöôøi ñaøn oâng nay ñaõ quen vôùi noù, vaø ñaõ trôû thaønh chuû noù, bieát raèng noù ñi theo mình. Khaép nôi, döôùi aùnh maët trôøi, trong boùng raâm hay döôùi côn möa, trong böu ñieän, treân nhöõng quaûng tröôøng vaø vöôøn hoa coâng coäng, ngöôøi ñaøn oâng ñi gaäy trong tay ñaèng sau laø con choù.

"Con choù ngoan, duõng caûm vaø giaø, chæ coù mi laø hieåu ñöôïc ta, con choù giaø trung thaønh cuûa ta.ï"

Ñoâi khi oâng ta quay laïi, lo laéng, nhöng söï lo laéng ñoù dòu ñi ngay, vì oâng ta luoân thaáy ôû sau löng mình boùng cuûa moät khoái thòt thaân thuoäc, con choù thôû doác nhöng vaãn ñi theo chuû.

Chuû xaáu xí nhöng con choù laøm duyeân thaî Ngöôøi ñaøn oâng cöôøi vaø ngöôøi ñaøn baø ngaõ giaù. Vaø theá laø Chuû traàn truoàng cuøng vôùi ngöôøi ñaøn baø loõa loà. Vaø theá laø chæ coù con choù nguû moät mình treân taám thaûm. Buoåi saùng, ngöôøi ñaøn oâng thöùc daäy, maëc aùo quaàn, ñeå laïi tieàn ôû treân loø söôûi, trong khi ngöôøi ñaøn baø haõy ñang coøn nguû hay giaû vôø nguû, mô maøng ñeán nhöõng laïc thuù thaät. Ngöôøi ñaøn oâng hích vaøo chaân con choù ñang nguû vaø ngay sau ñoù caû hai böôùc ra ngoaøi trôøi möa. Moät ngöôøi ñaøn baø khaùc ñi qua, con choù ñeå maëc. Ngöôøi ñaøn oâng böôùc voäi chaúng nhìn ñeán ngöôøi ñaøn baø, vaø ngöôøi ñaøn baø cuõng khoâng nhìn oâng ta. Con choù caùi döøng laïi moät khoaûnh khaéc, coù leõ vì con choù ñöïc. Nhöng con choù ñöïc ñi theo chuû vaø khoâng ngöøng böôùc voäi. Thôøi gian troâi ñi voøng quanh voøng quanh, vaøi thaùng, vaøi naêm, traêng non, naêm môùi vaø ngay laäp töùc, raát nhanh thaønh nhöõng kyû nieäm thöôøng xuyeân cuûa nhöõng naêm thaùng cuõ. Ngöôøi ñaøn oâng giaø ñi , con choù luoân ñi theo oâng ta, ñi theo oâng ta vaø luoân ñi theo oâng taï

Moät hoâm ngöôøi ñaøn oâng laøm daáu thaùnh giaù nhieàu laàn, ñi voøng quanh caên phoøng nhieàu laàn, nhaéc laïi nhöõng chuyeän raát buoàn trong quaù khöù. "Khoâng nghi ngôø", khoâng caàn bieát kyõ taïi sao con choù baét ñaàu tru tröôùc caùi cheát.

Vaø ngöôøi ñaøn oâng khoâng muoán bieát kyõ nguyeân nhaân aáy ñaùnh laên quay con choù, ñaäp noù taøn nhaãn, boài cho noù nhaùt cuoái roài vaát noù ra beân ngoaøi. Vaøi giôø sau oâng ta böôùc ra khi thaáy con choù khoâng reân nöõa vaø caâm laëng, oâng ta boãng dòu ñi noãi töùc böïc. "Chính vì oâng ta maø con choù tru, vì caùi con ngöôøi khoâng ñaùng giaù laø bao naøy, nhöng taát caû seõ qua thoâi, noù seõ khoâng bao giôø coøn tru ñöôïc nöõa.ï" Vaø nhöõng ngöôøi laùng gieàng noùi vôùi oâng ta: "OÂng troâng xanh xao vaø gaày goø laøm sao, oâng troâng giaø khuûng khieáp!" "Than oâi, con choù toäi nghieäp ñaõ cheát, cheát trong moät caùi cheát ñeïp, ñoù laø moät vieäc ñaùng keå, nhöng ta ñang quaù buoàn ñau do vaäy ñöøng nhaéc ñeán nöõa!" Moät luùc sau, hôi xa, treân con ñöôøng vöøng maët trôøi to roäng toaû saùng vaø ngöôøi ñaøn oâng raêng ñaùnh laäp caäp, baét ñaàu run raåy, ñeå noùi vaøi töø vôùi chính mình trong luùc coá gaéng moät caùch voâ voïng nhaèm tin raèng ñoù khoâng laø nhöõng lôøi cuoái cuøng. Roài ngaõ xuoáng. Bò giaác nguû cuoái cuøng cuûa Coâng Lyù thít chaët. Thaän vôû, ñuoâi gaõy, maét bò leäch nheï, con choù ngoan vaãn chöa cheát hoaøn toaøn, doõi theo daáu chuû ñi treân ñöôøng, ngaäp naéng, troáng traûi moät caùch im laëng. Khoâng xa nôi ñoù laø caây thaäp töï caém treân beä ñaù. Con choù khoâng nhìn vaøo caây thaäp töï naøî Noù khoâng suûa taát caû laø caùt buïi, naèm trong laëng thinh vaø thôû doác. "Ngöôøi ta baûo noù khoùc", "moät ngöôøi ñaøn baø baêng qua ñöôøng, tay caàm bình töôùi, ñi vaøo nghóa trang noùi.

Con choù thôû doác. Ngöôøi ñaøn oâng vôùi baùnh mì vaø pho maùt nguû treân ñaát. Nhöng moät ngöôøi Trung Hoa maëc aùo veùt raùch ñoät nhieân xuaát hieän. Anh ta ñaët con choù vaøo trong bò. Moät luùc sau, ngöôøi Trung Hoa ñaåy cöûa moät phoøng troï toài taøn. "Anh mang ñieàu ngaïc nhieân gì veà nhaø chuùng ta theá ?", vôï anh ta, moät ngöôøi Trung Hoa hoûi vôùi nuï cöôøi beänh hoaïn. Coâ ta nguû treân moät chieác giöôøng cuõ, moät caùi noài ñaët treân gheá. Vaø hai ñöùa beù chaïy nhanh ñeán beân caùi bò. "Boá mang ñieàu ngaïc nhieân gì veà vaäy ?", nhöõng ñöùa con cuûa "Thieân töû" ñeo laáy ñaàu goái ngöôøi boá hoûi "Haõy thaép leân nhöõng ngoïn neán cuoái cuøng, hoâm nay laø ngaøy Teát, ta mang veà cho nhaø moät con choù cheát!"

Ñoù laø buoåi chieàu vaø ngöôøi ñaøn baø töôi cöôøi seõ phaûi cheát vaøo ngaøy mai naøy ñaõ möøng caùi Teát cuoái cuøng vôùi choàng vaø con nhö ôû Trung Hoa.

(Dòch töø taùc phaåm "Spectacle", Jacques Preùvert Edition Gallimard, p.225 -231 ,1951)